Europarlementslid Kathleen Van Brempt over het verband tussen migratie en economische belangen
‘Europa kan niet de sheriff van de wereld spelen en tegelijkertijd toestaan dat onze bedrijven wegkomen met wanpraktijken’
© Michael Rhebergen
© Michael Rhebergen
In Brussel worden elke dag besluiten genomen die de levens van miljoenen Afrikanen beïnvloeden. Volgens Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) zijn, ver van de Senegalese kust, economische belangen belangrijker dan het aanpakken van de grondoorzaken voor migratie.
Jaarlijks vertrekken er duizenden migranten van Senegal via de dodelijkste migratieroute naar de Canarische Eilanden op zoek naar een beter bestaan in Europa. Waarom kiezen Afrikaanse jongeren er precies voor om hun leven te wagen op zee? In een driedelige serie volgt MO* de migratieroute van West-Afrika naar Europa in omgekeerde richting. In deel 3 spreken we met Kathleen Van Brempt, Europees parlementslid voor Vooruit.
De Europese Wijk in Brussel ademt macht. Een eindeloze stroom verkeer trekt door de straten, internationale delegaties komen en gaan, en in de restaurantjes rond het Luxemburgplein, recht voor het parlement, overleggen politici, lobbyisten en journalisten met een kop koffie of glas wijn.
De Senegalese kust, een brandpunt van migratie vanuit Afrika naar Europa, is hier ver vandaan. ‘Afrika is een heel rijk continent en Europa heeft een grote verantwoordelijkheid voor alles wat het in het verleden heeft geroofd’, zucht Europarlementariër Kathleen van Brempt.
Ze kijkt vanuit haar werkkamer op de dertiende verdieping van het immense parlementscomplex uit over Brussel. Verderop vliegt een helikopter laag over. ‘Als ik nu weer hoor dat Europese schepen bij Senegal de zee leegvissen dan moeten we daar gelijk actie tegen ondernemen. De EU kan niet de sheriff van de hele wereld spelen en tegelijkertijd oogluikend toestaan dat onze eigen bedrijven wegkomen met roofpraktijken.’
Van Brempt zit sinds 2009 in het Europees Parlement voor Vooruit. Als lid van de Commissie internationale handel (INTA) is de Belgische nauw betrokken bij de internationale economische betrekkingen van de EU. De veranderingen in de wereld volgen elkaar in razend temp op. Na de wereldwijde coronapandemie volgde een illegale Russische invasie in Oekraïne, een steeds assertiever China en een nieuw regime in de Verenigde Staten dat de naoorlogse wereldorde lijkt te willen opblazen.
En dan hebben we het nog niet over de klimaatverandering, grondstoffenschaarste en de migratie naar de EU, zegt ze. ‘Afrika en Europa liggen historisch en geografisch heel dicht bij elkaar. Wat er op het Afrikaanse continent gebeurt, is ook voor ons van belang. Als we migratiepatronen willen begrijpen, moeten we die onderlinge verhouding met een andere bril leren bekijken. Want je kunt migratie niet los zien van technologische patenten of onze manier van handeldrijven. Ik vrees dat er in Brussel nog heel wat heilige huisjes moeten sneuvelen voor we dat onder ogen zullen zien.’
Kunt u daar een voorbeeld van geven?
Kathleen Van Brempt: ‘De EU zal nooit een brute machtsspeler worden zoals de Verenigde Staten of Rusland. Dat moet onze ambitie ook helemaal niet zijn. Onze uitdaging is om gelijkwaardige partnerschappen op te bouwen met andere landen. Het delen van technologie, in plaats van, zoals we nu doen, heel strikt vasthouden aan het patentrecht en intellectueel eigendom, is daar een goed voorbeeld van. Ik probeer dat al langere tijd aan de Europese Commissie duidelijk te maken. Mijn frustratie is dat de Commissie grotendeels bestaat uit een bende bureaucraten die verandering tegenhoudt.’
Wat moet er volgens u dan gebeuren om de migratie vanuit Senegal terug te dringen?
Kathleen Van Brempt: ‘Dat heeft vaak te maken met de belangen die je wil dienen. Als wij in de handelscommissie praten over visserij gaat het vingertje meestal omhoog. Zo onderhandelt de EU op dit moment met Thailand over een handelsakkoord. Daarin eisen wij dat de Thaise visserijsector aan banden wordt gelegd zolang de internationale akkoorden over duurzame visserij niet worden nageleefd. Maar die Europese positie wordt onhoudbaar als blijkt dat EU-bedrijven in Senegal betrokken zijn bij vergelijkbare misstanden. Het is belangrijk dat we daar consequent in zijn. Want Europa is op dit moment de laatste economische grootmacht die zegt te staan voor een duurzame economie.’
Volgens Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) zijn, ver van de Senegalese kust, economische belangen belangrijker dan het aanpakken van de grondoorzaken voor migratie.
© Michael Rhebergen
Oneerlijke handel
Hoe consequent de EU daarin is, wordt al langere tijd door parlementsleden in Brussel bevraagd. In 2018 waarschuwden de Belg Bart Staes (Groen) en de Nederlandse Judith Sargentini (GroenLinks) in een gezamenlijk rapport dat beleid om migratiestromen in te dammen vaak wordt ondergraven door economische belangen die de mondiale ongelijkheid juist in stand houden.
Overbevissing door Europese bedrijven in de wateren van Senegal, Gambia of Mauritanië zijn daar een goed voorbeeld van. Andere oneerlijke handelspraktijken die vaak voorkomen zijn het exporteren van goedkoop Europees kippenvlees naar Ghana, en de massale dumping van melkoverschotten in West-Afrika, nadat onder druk van de landbouwlobby in 2015 alle productiebeperkingen op melk binnen de EU zijn verdwenen.
‘Over landbouw bestaat er geen politieke kleur in Brussel’, foetert Van Brempt. ‘Landbouwbelangen zijn altijd nationale belangen. Dat systeem is zo scheefgegroeid dat we gigantische sommen EU-geld investeren in grote landbouwbedrijven die daarmee kip of melk exporteren naar Afrika. Wat wij de Chinezen verwijten als ze door staatsbedrijven geproduceerd staal op de Europese markt dumpen, doen wijzelf in Afrika met voedsel.’
Wordt binnen de Europese politiek het verband tussen economische belangen en migratie te vaak over het hoofd gezien?
Kathleen Van Brempt: ‘De gesprekken over bijvoorbeeld de melkexport vinden plaats in de landbouwcommissies van de Europese instellingen. De commissieleden denken vooral aan de boeren binnen de EU en hun belangen. Hun focus ligt helemaal niet op ontwikkelingskwesties in Afrika. Die verkokering is een heel groot probleem in de Europese politiek. Het agrarische productiemodel van de EU draait om geld verdienen met lage prijzen en de export van goedkope massaproductie. De zoektocht naar nieuwe afzetmarkten is daarbij eindeloos. Maar het aanpakken van de grondoorzaken voor migratie blijft binnen die economische discussie steeds onbesproken.’
Moeten Europese politici dan niet ingaan tegen de machtige lobbyclubs die grote economische belangen vertegenwoordigen?
Kathleen Van Brempt: ‘Het is naïef om te denken dat economische belangen er niet toe doen. Waar we in deze snel veranderende wereld naartoe moeten, is een handelssysteem gebaseerd op moderne partnerschappen die voor alle partijen lonend zijn. De EU moet daarom zijn koloniale blik op de wereld loslaten.’
‘Indonesië is één van de grootste nikkelproducenten ter wereld, maar de Europese Commissie heeft binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO) een rechtszaak tegen het land aangespannen omdat ze die nikkel zelf willen raffineren en dus de export van ruw materiaal aan banden hebben gelegd. Ik heb hemel en aarde moeten bewegen om hier in Brussel uit te leggen dat het onzin is om daarvoor een zaak aan te spannen. Wat we wel kunnen doen, is via slimme handelsafspraken een partnerschap aangaan. Dan kan Indonesië een industrie opbouwen en krijgen wij geraffineerde nikkel om batterijen mee te produceren.’
Is eerlijke handel dan noodzakelijk om migratie naar de EU terug te dringen?
Kathleen Van Brempt: ‘Ja, dat denk ik wel. Maar dat vereist dus de moed om allerlei neoliberale heilige huisjes omver te werpen. Veel rechtse politici willen nu simpelweg geld geven aan Afrikaanse landen om migranten tegen te houden. Dat zal niet werken want migratie is een historische wetmatigheid die uitermate complexe oorzaken kan hebben. Niemand vindt het immers leuk om zijn huis en familie te moeten achterlaten om op zoek te gaan naar een betere toekomst. Om de huidige problemen op te lossen, moeten Afrika en Europa op allerlei niveaus beter samenwerken. Helaas blijkt uit de wijze waarop Europese bedrijven in Senegal de zee kunnen leegvissen weer eens dat de EU vooral zijn eigen belangen dient op het Afrikaanse continent.’
Deze serie is mogelijk gemaakt dankzij financiering van het Pulitzer Center.
Lees hier de andere reportages
Word proMO*
Vind je MO* waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je van tal van andere voordelen.
Je helpt ons groeien en zorgt ervoor dat we al onze verhalen gratis kunnen verspreiden. Je ontvangt vier keer per jaar MO*magazine én extra edities.
Je bent gratis welkom op onze evenementen en maakt kans op gratis tickets voor concerten, films, festivals en tentoonstellingen.
Je kan in dialoog gaan met onze journalisten via een aparte Facebookgroep.
Je ontvangt elke maand een exclusieve proMO*nieuwsbrief
Je volgt de auteurs en onderwerpen die jou interesseren en kan de beste artikels voor later bewaren.
Per maand
€4,60
Betaal maandelijks via domiciliëring.
Meest gekozen
Per jaar
€60
Betaal jaarlijks via domiciliëring.
Voor één jaar
€65
Betaal voor één jaar.
Ben je al proMO*
Log dan hier in