Rivieren wereldwijd in ademnood

Meer landbouw, meer afvalwater en meer dammen: het is een samenspel van factoren dat de werking van onze meren, beken en rivieren sterk verstoort. Tel daar nog de klimaatverandering bij: hogere temperaturen maken dat dat zuurstof moeilijker oplosbaar wordt in water.

Al die veranderingen leiden ertoe dat de moderne zuurstofcyclus in binnenwateren er aanzienlijk anders uitziet dan aan het begin van de 20^ste eeuw, toont onderzoek onder leiding van de Universiteit van Utrecht in Science Advances.

Turnover

De “zuurstofturnover” – hoeveel zuurstof door binnenwateren wordt opgenomen en afgegeven – is daardoor sterk toegenomen. Het gevolg: de binnenwateren verbruiken nu meer zuurstof dan ze zelf produceren.

Veel heeft te maken met de toename van voedingstoffen in het water, vaak afkomstig van overbemesting in de landbouw. Die stimuleert de groei van algen, die enorm veel zuurstof gebruiken als ze afsterven.

Maar de invloed van dammen en stuwmeren blijkt even belangrijk, zeggen de onderzoekers, omdat ze de reistijd van het water naar zee sterk vertragen.

Negeren

Zuurstof is de meest essentiële bron voor het leven op aarde én speelt een cruciale rol in andere kringlopen, zoals die van koolstof en stikstof. Een tekort aan zuurstof in het water veroorzaakt ernstige problemen die zich opstapelen, zoals stervende vissen, verminderde waterkwaliteit en steeds grotere schade aan het ecosysteem.

‘We kunnen de binnenwateren niet langer negeren in de mondiale klimaat- en zuurstofbudgetten’, argumenteren de onderzoekers. ‘Ze veranderen sneller dan we dachten en vormen cruciale puzzelstukjes van ons systeem op aarde.’

Hoewel meren, rivieren, beken en sloten maar een fractie van het aardoppervlak beslaan, onttrekken ze elk jaar bijna 1 miljard ton zuurstof aan de atmosfeer – dat is de helft van wat de oceanen samen uitstoten.