“‘‘Met de nieuwe anti-ngo-wet glijdt El Salvador verder af naar een autocratie’’

In een land waar de president ondertussen alle macht concentreert – en zelfs aan een ongrondwettelijke tweede ambtstermijn bezig is – worden persoonlijke frustraties snel wet, schrijft FOS-medewerker Jasper Rommel. ‘Na Nicaragua, Zimbabwe en Peru is dit het vierde land op vier jaar tijd waar onze partners bedreigd worden door repressieve anti-ngo-wetgeving.’

El Salvador is het zoveelste land in de rij dat het middenveld en ngo’s aan banden wil leggen met een ‘wet op buitenlandse agenten’. Het voorbeeld van de wet die Poetin in Rusland invoerde in 2015, werd gevolgd door heel wat andere landen met autoritaire leiders of regimes. Amnesty International waarschuwde daarom zes jaar geleden met hun rapport ‘Laws designed to silence: The global crackdown on civil society organizations’ over het toenemende aantal landen met anti-ngo-wetgeving.

Sindsdien is de situatie er alleen maar erger op geworden, dat ondervinden wij aan de lijve op het terrein. Na Nicaragua, Zimbabwe en Peru is dit het vierde land op vier jaar tijd waar onze partners bedreigd worden door repressieve anti-ngo-wetgeving.

Op zijn Bukele’s

De manier waarop de wet in El Salvador gepusht wordt, is een Bukele grand cru. Op maandagavond 12 mei protesteerden 300 families van een boerencoöperatie bij de ingang van zijn residentie, tegen de beslissing van een rechter die hen dreigt van hun gronden te verdrijven. Veel gehoor kregen ze niet van de president, integendeel. De militaire politie werd op het protest afgestuurd en greep hardhandig in tegen de families, waarbij velen met kinderen en ouderen, en arresteerde de leiders van de coöperatieve.

Bukele kon die protesten aan zijn voordeur maar matig appreciëren, schoot in een Franse colère en beschuldigde ngo’s en oppositiebewegingen ervan om de families gemanipuleerd te hebben en tot protest te hebben aangezet.

Ayer fuimos testigos de cómo personas humildes fueron manipuladas por grupos autodenominados de izquierda y ONG globalistas, cuyo único objetivo real es atacar al gobierno.

La presencia coordinada de medios, el acarreo evidente y los banners impresos profesionalmente lo…
— Nayib Bukele (@nayibbukele) May 13, 2025

In een land waar de president ondertussen alle macht concentreert – en zelfs aan een ongrondwettelijke tweede ambtstermijn bezig is – worden persoonlijke frustraties snel wet: een week later werd de ‘wet op buitenlandse agenten’ door het parlement gejaagd, waar Bukele 57 van de 60 zetels controleert.

Daarmee volgt El Salvador in Centraal-Amerika Nicaragua, waar het regime Ortega-Murillo in 2021 een quasi identieke wet goedkeurde en waar ondertussen meer dan 5600 ngo’s en sociale organisaties verboden zijn, waaronder ook FOS. Alleen lijkt Bukele het slimmer te spelen dan zijn leermeesters: in zijn wet zit een belasting van 30% vervat op alle donaties vanuit internationale ngo’s.

Geen enkele solidariteitsorganisatie zal toestaan dat middelen die werden ingezameld uit giften en solidaire bijdragen om sociale organisaties en de bevolking te steunen in El Salvador, voor één derde geconfisqueerd worden door een regime dat bezig is met de democratie kapot te maken en grove mensenrechtenschending pleegt. Hij rekent er wellicht op dat hij zich zo de moeite zal kunnen besparen om zelf alle ngo’s te sluiten.

Rol België en de internationale gemeenschap

Deze wet werd eind 2021 al aangekondigd maar werd toen afgevoerd na enorme druk vanuit verschillende Europese ambassades, internationale ngo’s en de Verenigde Staten, toen nog onder president Biden. Het is één van de zeldzame keren dat Bukele op zijn stappen terugkeerde door externe druk.

Hoeveel prioriteit geven Europese landen nog aan ontwikkelingen in El Salvador, nu alle ogen gericht zijn op Rusland en Oekraïne?

De situatie vandaag is complexer. De VS heeft met Trump zelf een populistische president die het middenveld maar een overbodige stoorzender vindt en het niet nauw neemt met democratie en mensenrechten. Bovendien kunnen beide presidenten het goed met elkaar vinden en sloten ze een overeenkomst om migranten in de VS die “vermoedelijk” lid zijn van een criminele bende te deporteren naar de zwaarbeveiligde megagevangenis ‘Cecot’ in El Salvador.

Trump trekt zich niets aan van de wettelijke en morele bezwaren hiertegen in eigen land. Het is dus maar zeer de vraag of de VS opnieuw zullen aansturen op het tegenhouden van de wet. En hoeveel prioriteit geven Europese landen nog aan ontwikkelingen in El Salvador, nu alle ogen gericht zijn op Rusland en Oekraïne?

Toch is er een lichtpuntje: de wet is tot op vandaag nog niet gepubliceerd in het staatsblad en dus nog niet in voege. Dat is ongebruikelijk, zeker voor Bukele. Betekent dit dat er toch opnieuw diplomatieke gesprekken achter de schermen gaande zijn? In elk geval vragen we aan de Belgische diplomatie om alle initiatieven met andere Europese landen actief te steunen. We roepen ook de Belgische Europarlementairen van democratische partijen op om de spoedresolutie over El Salvador goed te keuren in de volgende plenaire sessie van 16 juni.

In zijn beleidsverklaring heeft minister van buitenlandse zaken en internationale samenwerking Prévot het over ‘het belang van een sterke civiele maatschappij voor de bevordering van duurzame ontwikkeling en de rechtstaat.’ Alleen zullen we stilaan moeten nadenken over hoe we dit nog kunnen waarmaken als sector. In meer en meer landen zal het kritisch middenveld het werken onmogelijk gemaakt worden. Als we het echt menen met die organisaties of sociale leiders te blijven ondersteunen in die landen – en het niet bij holle woorden in een beleidsverklaring laten staan – zullen we samen naar creatieve oplossingen moeten zoeken om dat in de toekomst blijvend te kunnen doen, ook als ons het werken in het land zelf onmogelijk gemaakt wordt.

Het is nog niet te laat

‘Hopelijk voor El Salvador eindigt het land niet in dezelfde nachtmerrie als in Nicaragua’, schreef ik in mijn vorig opiniestuk voor MO*. In de praktijk blijkt het in sneltempo daarop af te stevenen. Tegelijkertijd zijn er dit jaar in El Salvador voor het eerst openlijk protesten tegen het dictatoriale beleid van de president en borrelt er steeds luidere kritiek op in de publieke opinie. Het is nog niet te laat om het tij te keren. Wij blijven ons alvast solidair opstellen met de Salvadoraanse civiele maatschappij die de democratie wil redden, beschuldigingen van “buitenlandse agenten” ten spijt.

Jasper Rommel is programmabegeleider Centraal-Amerika en Caraïben bij de ngo FOS – Internationale Solidariteit. Dit opiniestuk staat los van de MO*redactie.